شیعه درنیشابور2

نمودار خاندان تمیمى سبزوارى نیشابورى

 

 نمودار خاندان شیعى زباره در نیشابور

 

 

خاندان زُباره و تشیع نیشابورخاندان هاى سادات، هر کجا استقرار یافتند، به انتشار تشیع کمک کردند; چنان که این امر در شرق و غرب عالم اسلامى اتفاق افتاد. کمترین تأثیر حضور آنان، رواج دوستى و محبت اهل بیت بود که خود مقدّمه تشیع به حساب مى آمد. یکى از این خاندان ها در نیشابور، آل زُباره است که شهرتى عالمگیر داشتند و علما و امرا و نقباى زیادى از آنان برخاستند. جد آنان محمد زباره فرزند عبدالله بن حسن افطس (فرزند على بن على بن الحسین علیه السلام بود) که زمانى امارت مدینه را داشت. فرزندش ابوجعفر احمد از سوى شیعیان طبرستان به این ناحیه دعوت شد که آمد، اما نتوانست بماند و به نیشابور رفت. برادرش على نیز به جرجان انتقال یافت.

ابوجعفر احمد فرزندانى داشت که تنها یکى از آنان ابوالحسن محمد (م 329) آن قدر برجسته بود که به عنوان یک علوى زیدى، ادعاى خلافت کرد و مدتى مردم با او بیعت کردند، اما سامانیان او را به بخارا تبعید کرده و سپس به نیشابور باز گرداندند.

ابو محمد یحیى (376 م) فرزند او عالمى برجسته بود که وى را شیخ العتره و سیّد آل رسول الله مى گفتند. گویا هموست که شیخ طوسى درباره اش نوشته است: آثارى در امامت و مسح پا در وضو و کتابى در ردّ قیاس داشت (فهرست طوسى: 179).

برخى از چهره هاى این خاندان مانند ابو منصور ظفر، دوست محدث و مورخ معروف حاکم نیشابورى بود و او در تاریخ نیشابور، اخبارى از این خاندان به نقل وى آورده است.

ابویعلى زید از دیگر برجستگان این خاندان با حاکم حسکانى نیشابورى (م بعد از 470) مؤلف شواهد التنزیل (نویسنده کتابى درباره آیاتى که در شأن امام على و اهل بیت علیهم السلام نازل شده) دوستى داشت. در قرن ششم چهره هاى بیشترى از این خاندان درخشیدند که نامشان در آثارى چون لباب الانساب و عمدة الطالب آمده است. امین الاسلام طبرسى در قرن ششم، کتاب مجمع البیان را به نام یکى از بزرگان این خاندان به نام ابومنصور محمد بن یحیى بن هبة الله حسینى تألیف کرده است. به جز سادات، خاندانهاى شیعى برجسته دیگرى نیز در نیشابور بودند که گاه تا چند قرن دوام داشته و عالمان متعددى از آنها برخاستند.